Tarnów u schyłku I wojny światowej na archiwalnych zdjęciach. Tak wyglądało miasto tuż przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości!

Wieczorem 30 października 1918 r. radni miejscy przyjęli uchwałę następującej treści: "Rada Miasta oświadcza, że Tarnów oddaje się poleceniom rządu warszawskiego i że organowi rządowemu utworzonemu przez Radę Regencyjną da posłuch".

Niezależnie od uchwały, w nocy z 30 na 31 października 1918 r. doszło w mieście do bezkrwawego przewrotu wojskowego.

Pierwszego aktu rozbrojenia zaborców dokonali członkowie Oddziału Lotnego Polskiej Organizacji Wojskowej z Marianem Stylińskim na czele, atakując austriacką Komendę Okręgową.

Niebawem do zrywu przystąpili pozostali POW-iacy dowodzeni przez Władysława Dziadosza i Jana Stylińskiego a także harcerze z Pogotowia Narodowego sformowanego przez dh Adama Ciołkosza oraz polscy oficerowie w tarnowskim garnizonie, czyli konspiratorzy z organizacji "Wolność" kierowani przez kpt Wojciecha Piaseckiego i por. Leopolda Gebla oraz członkowie cywilnego Komitetu Obrony Narodowej, na czele którego stanął Stanisław Nożyński.

Do rana Polacy przejęli dworzec kolejowy, banki, pocztę i ważniejsze urzędy, w tym starostwo. Rozbrojono dwie austriackie kompanie, wypłacono gaże, żołd, żołnierzom dano aprowizację, wsadzono ich do pociągu i wysłano do Austrii.

Austriacki generał, przekazał władzę nad wojskiem pułkownikowi Kajetanowi Amirowiczowi, dowódcy 20. pułku piechoty, najstarszemu stopniem wojskowym oficerowi-Polakowi.

31 października o godz. 8 w budynku starostwa pojawili się uczestnicy przewrotu wojskowego. Prezes Komitetu Narodowego Stanisław Nożyński ogłosił publicznie, że władza została przejęta przez państwo polskie. Popołudniem w siedzibie starostwa usunięto wszystkie emblematy austriackie wraz z portretem cesarza.

Tarnowianie jako mieszkańcy pierwszego miasta w odradzającej się Rzeczpospolitej odebrali władzę zaborcom. I tę wojskową, i tę cywilną. Nad miastem i nad całym powiatem. W następnych godzinach i dniach sztafeta realnej niepodległości powędrowała do kolejnych miast Małopolski i kraju.

7 listopada przybył do Tarnowa pierwszy oddział tarnowskiego 57 Pułku Piechoty, który stacjonował we Rzeszowie, składający się ze 101 żołnierzy i 7 karabinów maszynowych. Dowodził nimi porusznik Poliwka. Przywitał ich wiceburmistrz Herman Mütz. Żołnierze uszeregowani udali się do koszar. Po drodze tarnowianki obrzucały ich kwiatami.

9 listopada abdykował cesarz Niemiec, a dwa dni później cesarz Austro-Węgier. 10 listopada do Polski wrócił z Magdeburga Józef Piłsudski. W następnym dniu Rada Regencyjna oddała w jego ręce dowództwo nad polską armią.

Na mocy układu rozejmowego pomiędzy Entantą i Cesarstwem Niemieckim niepodległa Polska pojawiła się na politycznej mapie Europy. Choć to nie oznaczało jeszcze nastania pokoju. Już 13 listopada 1918 roku grupa 26 żołnierzy i harcerzy pod przewodnictwem Adama Ciołkosza wyruszyła z Tarnowa do Lwowa na pomoc oblężonemu przez Ukraińców miastu.

Piknik historyczny i podróż w czasie w Niedomicach