Rządził Tarnowem w czasie jego kryzysu finansowego

Fakty24: Zobacz najświeższe informacje z Krakowa i Małopolski!

Burmistrz Tarnowa i poseł na Sejm. Klemens Rutowski urodził się w rodzinie szlacheckiej, we wsi Wola Rafałowska, należącej do obwodu rzeszowskiego w 1807 roku, jako syn Wojciecha i Tekli z domu Barańskiej. Po ukończeniu gimnazjum w Rzeszowie rozpoczął studia prawnicze w stolicy Galicji, Lwowie. Studiów nie zakończył doktoratem i nie wiadomo z jakich przyczyn wyjechał do wsi Podkamień nad Dniestrem, gdzie był dzierżawcą majątku ziemskiego.

Po wybuchu powstania listopadowego natychmiast porzucił posadę dzierżawcy i walczył jako żołnierz w Królestwie Kongresowym. Po upadku powstania starał się wyjechać do Grecji, aż w końcu poprzez Triest przedostał się do Włoch i w Padwie kontynuował studia prawnicze i uzyskał tytuł doktora obojga praw. Gdy wrócił do Lwowa, odbył praktykę adwokacką w kancelarii Adama Cybulskiego. Od 1839 roku Rutowski zamieszkał w Tarnowie i pozostał tutaj na wiele lat.

Zakupił pod Pilznem dwie wsie - Głobikową i Grudną Dolną, gdzie eksploatował pokłady węgla brunatnego i jako jeden z pierwszych stosował nawożenie ziemi wapnem. Kopalnie w Grudnej odsprzedał później księciu Sanguszce. Prowadził także w Tarnowie swoją kancelarię adwokacką. Podczas krwawej rabacji chłopskiej w 1846 roku, na szczęście, przebywał w mieście i to uratowało mu życie. Gdy złej sławy komisarz cyrkularny z Tarnowa niejaki Joachim Chomiński w "Gazecie Lwowskiej" usiłował się wybielić ze swojej przeszłości, Rutowski w tarnowskim tygodniku "Gazeta Tarnowska godło Zgoda" zdekonspirował charakter jego działalności. Na fali wzrostu nastrojów patriotycznych w okresie Wiosny Ludów współorganizował w mieście Obwodową Radę Narodową, został również kapitanem Gwardii Narodowej, a od ostatnich dni kwietnia 1848 roku działał jako delegat Tarnowa w Centralnej Radzie Narodowej we Lwowie. Po upadku rewolucji znalazł się pod nadzorem policyjnym i wycofał się na jakiś czas z czynnego życia politycznego.

Aktywnie włączył się do działalności politycznej w 1861 roku, gdy w Tarnowie zaczęły się patriotyczne manifestacje. Już po roku zasiadł w konspiracyjnej Ławie Obwodowej, będąc jednocześnie posłem do Sejmu Krajowego we Lwowie. Po wybuchu powstania styczniowego kierował organizacją narodową obwodu tarnowskiego. Policja objęła Rutowskiego całodobowym nadzorem, czyli inwigilacją w dzień i w nocy, przeprowadzała u niego w domu rewizje, a nawet został aresztowany, lecz po kilku miesiącach, z braku dowodów winy, zwolniony do domu. Karolina Rutowska, małżonka Klemensa, należała do tarnowskiego oddziału Komitetu Niewiast Polskich i wraz z innymi paniami, m.in. Stojałowską i Wisłocką zajmowały się opieką nad rannymi powstańcami, przybywającymi zza kordonu do Tarnowa.

W domu Rutowskich była też szwalnia bielizny dla powstańców. Klemens Rutowski był zbyt dobrym adwokatem, by nie umiał się wybronić przed skazaniem, a dodatkowo był bardzo poważany w Tarnowie, jako wielki męczennik i bohater sprawy narodowej. "Na wznowionych sesjach Sejmu Krajowego, Rutowski domagał się po wielokroć nadania własnego statutu dla gminy miasta Tarnowa. Zdecydowanie walczył z prowadzoną wówczas polityką centralizmu wiedeńskiego. Należał do zwolenników polityki Franciszka Smółki".

Po wybraniu Rutowskiego do Rady Miasta Tarnowa w 1867 roku, został również zastępcą pierwszego autonomicznego burmistrza miasta Wojciecha Bandrowskiego, z którym popadł w bardzo poważny konflikt w wyborach do następnej kadencji.

Od 1870 roku, po zrezygnowaniu z urzędu wiceburmistrza, uzyskał ponownie mandat poselski z Tarnowa do Sejmu. W Sejmie domagał się przyznania subsydiów i pożyczek rządowych na budowę szkół w Tarnowie i dbał o interesy swoich tarnowskich wyborców. Po upływie kadencji został w końcu wybrany 28 grudnia 1883 roku na stanowisko burmistrza Tarnowa, a jego zastępcą został Karol Polityński. Miasto w tym czasie przechodziło przez wielki kryzys finansowy.

Mnogość wielkich inwestycji wymuszała na Radzie Miasta zaciąganie co raz więcej pożyczek, które, pomimo udanych przedsięwzięć gospodarczych, wręcz ogałacały kasę miejską. Za rządów Rutowskiego ukończono budowę szkoły przy ulicy Kopernika, rozpoczętej przez burmistrza Jareckiego. Poświęcenia budynku dokonał biskup tarnowski Józef Pukalski. W tym samym roku z Nowego Sącza przeniesiono do Tarnowa Seminarium Nauczycielskie, które zlokalizowano w nowym budynku przy Kopernika.

"W kasie miasta zaczęto odczuwać niedobór. Mimo zaciągania pożyczek przez gminę miejską na jego pokrycie, oficjalnie wykazano ze względów propagandowych nadwyżkę budżetową za rok 1874 w wysokości przeszło 1 tys. złotych reńskich. Był to budżet nader sztucznie i tendencyjnie zestawiony" - zapisał sekretarz magistratu i historyk Tarnowa Fr. Herzig w monografii miasta.

Zadłużenie miasta rosło z dnia na dzień. Po zapłacie za wzniesienie budynku szkolnego i nowe chodniki, kasa miejska wykazała spory niedobór. Pomimo tak poważnych problemów finansowych gmina miasta Tarnowa zawarła następne kontrakty, w tym bardzo drogi i poważny na budowę gazowni, drogi dojazdowej do magazynów kolei tarnowsko-leluchowskiej - dzisiejsza ulica Bandrowskiego - i zakupiono place pod budowę koszarów policji, straży pożarnej i kwaterunku wojskowego.

Rosnące zadłużenia miasta i niedobór w kasie spowodował, że Prezydium Namiestnictwa we Lwowie wydało dekret - 24 marca 1877 roku - rozwiązujący Radę i wprowadziło Tymczasowy Zarząd Komisaryczny. Był to jedyny tego typu wypadek w czasach austriackich samorządnego Tarnowa. Zarząd Komisaryczny był według Fr. Herziga "płodem nieudałym, a powołał go do bytu antagonizm między starostą ówczesnym Szczepańskim i burmistrzem Rutowskim, nie zaś konieczna potrzeba".

Po tych wydarzeniach Klemens Rutowski wycofał się z życia politycznego i osiadł w swym majątku w Grudnej Dolnej.
Już w 1854 roku odkryto w tej wsi złoża węgla brunatnego, a w pięć lat później jej właściciel uzyskał prawo pierwszeństwa eksploatacji i własności kopalin. Około 1871 roku odsprzedał kopalnię księciu Eustachemu Sanguszce.

Rutowski był dwukrotnie żonaty. Pierwszą jego żoną była Amalia z Treszkowskich, drugą zaś rodzona siostra pierwszej, wspomniana już Karolina. Z pierwszej żony miał córkę Wandę, zamężną Brunicką, z drugiej zaś syna Tadeusza Klemensa, znanego polityka galicyjskiego, publicystę, mecenasa sztuki, wiceprezydenta miasta Lwowa w latach 1905-1918.

Klemens Rutowski zmarł 24 stycznia 1896 roku w swoim majątku w Grudnej Dolnej, przeżywszy prawie 90 lat.

Serwis Wybory 2011: Zobacz kandydatów do Sejmu i Senatu z Małopolski

Chcemy taniego Paliwa! **Podpisz petycję do polityków przed wyborami**

Mieszkania Kraków. Zobacz nowy serwis

Codziennie rano najświeższe informacje z Tarnowa prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zamów newsletter!