Psychoterapia – nowy zawód czy tylko nowe regulacje?

Historia zawodu psychoterapeuty w Polsce ukazuje się jako dynamiczny proces, podlegający ewolucji zarówno w kontekście prawnym, jak i społecznym. Psychoterapia została uznana za istniejący zawód w Polsce dopiero w 2010 roku i zaliczono go do kategorii „Specjalistów ochrony zdrowia gdzie indziej niesklasyfikowanych”. Uzgodniono wówczas minima szkoleniowe oraz wymogi dotyczące wykonywania tego zawodu.
Później w 2019 roku rozporządzenie Ministra Zdrowia precyzyjniej zdefiniowało kwalifikacje osób prowadzących psychoterapię, łącząc je z uzyskaniem tytułu zawodowego lekarza lub magistra pielęgniarstwa albo magistra z zakresu psychologii, pedagogiki, resocjalizacji czy socjologii.

W 2022 roku Ministerstwo Zdrowia zapowiedziało utworzenie osobnej specjalizacji lekarskiej z psychoterapii, dostępnej dla absolwentów studiów ze ściśle określonych dziedzin. Te zmiany zrodziły dyskusje na temat ewentualnego odebrania kompetencji psychiatrom, a także podniosły kwestię luk w prawie oraz niedostatecznej liczby wykwalifikowanych specjalistów w kraju. W obliczu tych wyzwań pytanie o to, czy psychoterapia stanie się nowym zawodem, czy też nowe regulacje jedynie dostosują ją do zmieniających się standardów i oczekiwań społeczeństwa, pozostaje otwarte.

Uregulowanie zawodu psychoterapeuty w Polsce z punktu widzenia środowiska psychoterapeutycznego stało się kwestią priorytetową ze względu na braki prawne i niejasności dotyczące kwalifikacji osób praktykujących w dziedzinie psychologii.

Pomimo istnienia Ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów od ponad dwóch dekad brakowało precyzyjnych przepisów wykonawczych oraz funkcjonującego samorządu psychologów. Długoletnie prace nad uregulowaniem tej kwestii, prowadzone m.in. przez Parlamentarny Zespół ds. Ustawowego Uregulowania Zawodu Psychologa, wynikły z potrzeby ochrony pacjentów przed niekompetentnymi praktykami psychologicznymi.
Problematyczna sytuacja wynikająca z braku jednoznacznych przepisów skutkowała otwieraniem gabinetów bez adekwatnej kontroli, co narażało pacjentów na ryzyko złego leczenia i pogorszenia ich stanu psychicznego, a także utratę zaufania wobec zawodu psychologa.

W 2023 roku Sejm przyjął nowelizację ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, wprowadzając m.in. nową dziedzinę szkolenia specjalizacyjnego – psychoterapię, co stanowi krok w kierunku uregulowania zawodu psychoterapeuty oraz podniesienia standardów w zakresie świadczenia usług psychologicznych w Polsce. Nowe regulacje weszły w życie od stycznia 2024 roku.

Jedną z kluczowych zmian w prawie jest wprowadzenie definicji psychoterapii oraz określenie kompetencji, jakie powinien posiadać psychoterapeuta. To powinno pomóc w zapewnieniu wyższego standardu opieki nad pacjentami.
Część psychoterapeutów jednak nadal twierdzi, że wprowadzone zmiany w prawie są niewystarczające i dąży do wprowadzenia odrębnej ustawy regulującej zawód psychoterapeuty. Prace nad takim projektem prowadzi Polska Rada Psychoterapii.

Ustawa obowiązująca od 2024 r. po raz pierwszy w historii wprowadziła definicję psychoterapii. Wynika z niej, że psychoterapia to celowe i planowane oddziaływania psychologiczne, zmierzające do złagodzenia lub usunięcia objawów zaburzenia oraz do poprawy funkcjonowania psychicznego i społecznego, wspierające dążenia jednostki lub rodziny do zdrowia i rozwoju, kierowane do osób z zaburzeniami psychicznymi. Ale to dopiero początek.

Nowe przepisy unormowały wiele kwestii związanych z psychiatrią i psychoterapią. Jednoznacznie wynika z nich, kto może wykonywać zawód, jakie kwalifikacje powinien posiadać, a także jakie uprawnienia są wymagane od poszczególnych osób.

Jedną z problematycznych kwestii do tej pory było wypisywanie recept na leki psychotropowe, które wypisywali głównie psychiatrzy, ale mogli to robić nawet lekarze rodzinni. Aktualnie doprecyzowano wiele przepisów, jednak z wielu stron słychać głowy, że nowe prawo jest mocno restrykcyjne i wprowadza duże zamieszanie, a nie rozwiązuje problemów. To, jakie efekty przyniosą wprowadzone w prawie w zakresie zawodu psychoterapeuty zmiany, okaże się w najbliższym czasie.

Szkoła Psychoterapii Poznawczo – Behawioralnej WSB-NLU